In opdracht van de gemeente Roermond is een archeologische begeleiding uitgevoerd ten tijde van graafwerkzaamheden bij de verbouwing van het pand "De Gouden Leeuw" (1999). Het onderzoeksgebied betrof het terrein (binnenplaats) achter het pand "De Gouden Leeuw". Na sloop van de bestaande bebouwing op het binnenterrein werd het hele binnenterrein afgegraven waarna ter plekke de nieuwbouw van de nieuwe stadsbibliotheek is verrezen.
Mede aanleiding tot het besluit om de graafwerkzaamheden onder archeologisch toezicht te plaatsen is de zeer hoge archeologische verwachting die het onderzoeksgebied heeft, doordat het gelegen is in één van de oudste delen van Roermond. Om te voorkomen dat eventuele archeologische resten door de graafwerkzaamheden zouden worden vernietigd werd door de gemeente besloten deze graafwerkzaamheden archeologisch te laten begeleiden.
De archeologische begeleiding vond plaats in januari 1999 en werd uitgevoerd door J. Geraeds (archeoloog), C. Ni Cheallaigh (gemeente Roermond) en leden van de WAR (Werkgroep Archeologie Rura). Vooral de leden van de WAR hebben veel werk verzet door een groot deel van de gevonden archeologische resten schoon te maken en C. Ni Cheallaigh door ze te reconstrueren en te tekenen.
Vooronderzoek
Roermond is strategisch gelegen aan de monding van de Roer in de Maas. De oudste vermeldingen van Roermond als nederzetting stammen uit 1170-1180 na Chr. Deze duiden erop dat de plaats al omstreeks 1140 na Chr. bestond. Het centrum van het toenmalige Roermond lag op een heuvel die boven het lage terras van de Maas uitstak, het zogenaamde Buitenop. Vanwege tactische overwegingen is deze heuvel in de 14e eeuw afgegraven. In 1213 werd Roermond verwoest door Koning Otto IV. De stad werd herbouwd en verder uitgebreid. Tot 1400 breidt de stad zich langzaam uit. Deze uitbreiding kan verdeeld worden in vier periodes. De eerste uitbreiding vindt plaats tot 1225. Dan volgt de uitbreiding tot 1250, vervolgens tot 1300 en ten slotte tot 1400.
Het onderzoeksgebied behoort tot de uitbreiding van 1250 en behoort derhalve niet tot het oudste gedeelte van Roermond. De ligging van het onderzoeksgebied is zeer gunstig namelijk op een hoog gelegen oeverwal van de Roer. Juist deze hoge ligging voorkwam natte voeten (zoals wel blijkt uit het recente verleden).
Behalve de vele aangetroffen archeologische resten uit de Late Middeleeuwen zijn er ook archeologische relicten uit de Romeinse tijd in Roermond verzameld, o.a. het Romeins grafveld van Maasniel. Het is niet uitgesloten dat juist op dit hoger deel langs de Maas sporen uit een ver verleden aangetroffen konden worden.
Het pand De Gouden Leeuw
Het huidige gebouw "De Gouden Leeuw" is ontstaan door een samenvoeging van verschillende woonhuizen aan het eind van de 18e begin 19e eeuw. Het oudste als hotel ingerichte gedeelte is naar alle waarschijnlijkheid het meest rechtse pand. Op de kaart van Herman Janssens uit 1671 staan de huizen in dit gedeelte van de stad afgebeeld met een blauw dak wat erop wijst dat de panden gespaard zijn gebleven bij de stadsbrand van 1665. De gebouwen die samen het pand "De Gouden Leeuw" vormen zijn hoogstwaarschijnlijk van voor 1665.
Het pand "De Gouden Leeuw" wordt in 1773 voor het eerst genoemd. In 1791 is het in gebruik als hotel. In 1806 werd het pand Sivré naast "De Gouden Leeuw" aangekocht en in 1814 het huis gelegen voor "De Gouden Leeuw". Dit laatste pand werd meteen gesloopt waardoor het pand "De Gouden Leeuw" meer uitstraling kreeg. In 1823/24 werd het pand verbouwd en in 1825 en later werden nog diverse percelen en woonhuizen aangekocht ter uitbreiding van het hotel. In 1875 werd op het achterliggende terrein een zaal bijgebouwd die bekend werd onder de naam de Harmoniezaal omdat de harmonie er gebruik van ging maken. In 1910 werd deze zaal verhoogd door een verdieping toe te voegen. In 1929 vestigde de LLTB zich in het pand en in 1932 kwam er een nieuwe bovenverdieping boven de harmoniezaal. In 1933 werden aan de achtergevel bijgebouwen en toiletten geplaatst. Er volgden nog meerdere verbouwingen in de 20e eeuw, echter deze waren niet zo ingrijpend als die in 2000 welke uiteindelijk hebben geleid tot de huidige stadsbibliotheek.
Resultaten
Nadat de bestaande bebouwing (de harmoniezaal uit 1875 en de bijbouw met toiletten uit 1933) was gesloopt kon de archeologische begeleiding plaatsvinden. Het werd snel duidelijk dat het onderzoeksgebied zich bevindt op een oeverwal bestaande uit geel bruin kleiloos zand. Het hele binnenterrein achter het pand "De Gouden Leeuw' werd in het kader van de sloopwerkzaamheden afgegraven met als gevolg dat het hele bodemprofiel werd verstoord, voor zover het niet al verstoord was door de aanleg van de harmoniezaal en de bijgebouwen.
Bij het uitgraven van het binnenterrein werden behalve een olietank acht archeologische sporen aangetroffen (zie bijgaande figuren), bestaande uit:
- spoor 1; een waterput van bakstenen;
- spoor 2; een kelder van mergelblokken;
- spoor 3; een beerput van mergelblokken;
- spoor 4; een beerput van mergelblokken;
- spoor 5; een fundament van mergelblokken;
- spoor 6; een beerput van mergelblokken;
- spoor 7; een waterput van bakstenen;
- spoor 8; een fundament van mergelblokken
De sporen zullen afzonderlijk besproken worden en met behulp van het vondstmateriaal gedateerd. De dateringen zijn met behulp van het aardewerk en het glas gemaakt.
Spoor 1: een waterput van bakstenen
Spoor 1 bestaat uit een gemetselde waterput van bakstenen. De put heeft een diameter van 1.68 m. De put dateert waarschijnlijk uit de 18e - 19e eeuw gezien de gebruikte bakstenen. In de put werden geen archeologische resten aangetroffen waardoor een exactere datering kon worden verkregen. De put is tot op de bodem onderzocht op archeologische restanten.
Spoor 2: een kelder van mergelblokken
Spoor 2 bestaat uit een vierkante kelder van mergelblokken, welke op verschillende plaatsen zijn aangevuld met bakstenen. De structuur die werd aangetroffen, was ongeveer 2 bij 2,5 m. en zat nog 1,20 m. in de grond. De blokken waren op elkaar gemetseld en de gehele structuur wordt geïnterpreteerd als zijnde een kelder. Helaas werden ook in deze kelder geen resten aangetroffen welke een datering zou kunnen opleveren. Een exacte datering is niet te verkrijgen. Gezien het gebruik van bakstenen tussen de mergelblokken wordt deze structuur eveneens in de 18e - 19e eeuw gedateerd.
Spoor 3: een beerput van mergelblokken
Spoor 3 bestond uit een put van mergelblokken met een diameter van 2,05 m. Het betrof het restant van een beerput. Van deze beerput was niet meer veel over. Waarschijnlijk is met eerdere sloop en of bouwwerkzaamheden het grootste deel van deze beerput verloren gegaan. Wel werden nog enkele resten verzameld die onderin de beerput werden aangetroffen.
Van deze resten konden acht voorwerpen worden gereconstrueerd en getekend. Het aangetroffen aardewerk bestaat voornamelijk uit een aantal kommen met schenktuit daterend uit 1600-1700. Hiermee hebben we een datering waarmee we het laatste gebruik van de beerput kunnen bepalen namelijk rond 1600-1700. Deze datering sluit niet uit dat deze beerput ouder kan zijn. Beerputten werden namelijk herhaaldelijk opgeschoond. Een juiste datering geven aan een beerput is derhalve zeer lastig.
Spoor 4: een beerput van mergelblokken
Spoor 4 bestond uit een beerput opgebouwd van mergelblokken met een diameter van 2,40 m. (buitenkant). Een aanzienlijk deel van deze beerput was overgebleven waardoor veel materiaal werd aangetroffen. Dit bestond uit; organisch afval (dierlijke botten, visgraten, mosselen, eierschalen maar ook kersenpitten), uit glas en uit aardewerk.
Door middel van het aangetroffen aardewerk en glas kan een vrij exacte datering van het laatste gebruik van de beerput worden verkregen, waarbij het materiaal dat onderin de beerput ligt het oudste is gezien de stratigrafische opbouw van een beerput. In totaal werden 74 voorwerpen verzameld die gereconstrueerd en getekend konden worden. Zo werden een aantal nagenoeg complete baardmankruiken verzameld daterend uit 1540-1580. Het glas kon gedateerd worden tussen 1600-1700. Het aangetroffen aardewerk varieerde zeer sterk en kan ruwweg gedateerd worden tussen 1500 en 1900. Dit wijst op een langdurig gebruik van deze beerput.
Het aangetroffen organisch materiaal kan ons een idee geven van het dieet dat de mensen hebben gehad. Dit was niet uitzonderlijk rijk maar ook niet arm. We kunnen dus stellen dat de mensen die deze beerput gebruikten tot de gegoede burgerij dan wel middenstand behoorden. Deze beerput hoort zeer waarschijnlijk bij de oude bebouwing van "De Gouden Leeuw".
Spoor 5: een fundament van mergelblokken
Spoor 5 bestond uit een fundament van mergelblokken. Waarschijnlijk is het een onderdeel geweest van een gebouw dat achter het pand de Gouden Leeuw heeft gestaan, of dat onderdeel heeft uitgemaakt van dit pand.
Spoor 6: een beerput van mergelblokken
Spoor 6 is een beerput opgebouwd uit mergelblokken. Deze kwam tevoorschijn onder een fundament dat uitgebroken werd. Tijdens de sloopwerkzaamheden is deze beerput grotendeels verstoord. Toch was nog een gedeelte van de inhoud bewaard gebleven en konden 37 vondsten gereconstrueerd en getekend worden. Het aardewerk aangetroffen in deze put was niet zo rijk als spoor 4. Aan de hand van het aardewerk kon het gebruik van de put gedateerd worden tussen 1600 en 1900. Waarschijnlijk heeft ook deze put deel uitgemaakt van het pand "De Gouden Leeuw". Door de verbouwingen die in de loop der tijd werden uitgevoerd is deze beerput onder het fundament van een uitbreiding terecht gekomen.
Spoor 7: een waterput van bakstenen
Spoor 7 is het restant van een met bakstenen gemetselde waterput welke gedateerd wordt in de 18e - 19e eeuw. In deze put zijn geen archeologische resten aangetroffen.
Spoor 8: een fundament van mergelblokken
Spoor 8 is een fundering opgebouwd van mergelblokken. Een datering is aan deze fundering niet te geven. Deze is waarschijnlijk ouder dan de 19e eeuw vanwege het feit dat deze fundering is opgebouwd uit mergel. Waar deze fundering een onderdeel van is geweest is niet meer te achterhalen.
Behalve de archeologische sporen werden ook de kelders van "De Gouden Leeuw" aan een korte inspectie onderworpen. Aanleiding hiertoe was het feit dat tijdens werkzaamheden een voorheen afgesloten kelder werd ontdekt. Deze bevindt zich onder het pleintje voor het huidige pand "De Gouden Leeuw". Deze kelder heeft zeer waarschijnlijk toebehoord aan het huis dat in 1814 werd gesloopt.
De kelders verkeren nog in goede toestand en vormen een belangrijk onderdeel van het historische pand "De Gouden Leeuw".
Conclusie
De aangetroffen putten (beer en waterputten) zijn allemaal gelegen op de achtererven van de verschillende gebouwen. Spoor 4 en 6 behoorden hoogst waarschijnlijk tot het pand "De Gouden Leeuw" gezien de ligging van de beerputten meteen achter het pand. Spoor 7 behoorde aan het ernaast gelegen pand evenals spoor 1, 2 en 3. De vondsten in deze sporen waren niet zo rijk als die van spoor 4 en 6. Het feit dat het pand "De Gouden Leeuw" dienst heeft gedaan als hotel is waarschijnlijk een verklaring voor de vrij rijke inhoud van de beerputten die achter dit pand zijn aangetroffen. De grote hoeveelheid kannen die in de beerput achter "De Gouden Leeuw" werden gevonden, wijst erop dat er rond 1600 veel drank geschonken werd. Mogelijk is het pand in deze periode een herberg geweest.
Op één uitzondering na (een losse vondst) werden in het onderzoeksgebied geen resten aangetroffen die ouder waren dan 1500. De uitzondering betrof een kom van Elmpter aardewerk daterend uit de 14e eeuw die in het pand "De Gouden Leeuw" werd aangetroffen. Alle overige vondsten stammen uit de periode na de stadsbrand van 1554. Waarschijnlijk zijn na de stadsbrand van 1554 ter plekke nieuwe gebouwen (waaronder het pand "De Gouden Leeuw") verrezen waarbij men de oude rooilijn heeft aangehouden. Eventuele resten van gebouwen van voor 1554 kunnen waarschijnlijk onder de huidige gebouwen worden aangetroffen waarbij men dient op te merken dat door de nieuwbouw in 1554 de meeste archeologische resten reeds vernietigd zullen zijn (vooral door de aanleg van de kelders). Meer archeologisch onderzoek zal hierover nadere informatie kunnen geven.
Een aantal van de vondsten gedaan tijdens het archeologisch onderzoek zijn tentoongesteld in het Historie Roermond (www.historiehuisroermond.nl), toepasselijk gevestigd in "De Gouden Leeuw".
Uw reactie