Historie Rura

De historie van Rura beschrijven we op basis van de inventarisatie van Rura's wapenfeiten door San van Esser. Deze inventarisatie is uitgevoerd bij gelegenheid van het vijftigjarig jubileum van Rura in 2013 en is als artikel gepubliceerd in Spiegel van Roermond 2014.

Oprichting en doelstelling

In 1963 werd de Stichting Oud Roermond opgericht op initiatief van de toenmalige Museumcommissie. Aanvankelijk was het de bedoeling om de stichting de naam 'Leeuw en Lelie' te geven onder verwijzing naar het stadswapen van Roermond. In 1972 is aan de naam van de stichting het woord 'Rura' toegevoegd. Rura verwijst naar het Romeinse wijaltaar uit de 3e eeuw na Christus, dat in 1963 opgebaggerd werd uit de Maas bij Roermond. Later is de naam van de stichting daadwerkelijk gewijzigd in 'Rura'.

In haar akte van oprichting van 1963 stelde de Stichting Oud Roermond zich ten doel: 'Het behouden van de uit een oogpunt van geschiedkunde en of kunst waardevolle objecten, zowel van roerende als onroerende aard in Roermond en omgeving'. Hoewel eigentijdser geformuleerd is deze doelstelling tot op heden onveranderd gebleven. Bij het veertigjarig jubileum werd de doelstelling als volgt gesteld: 'Rura is een Stichting die zich inspant het cultuur-historisch erfgoed van Roermond te behouden en te verbeteren.'

Originele beleidspunten

In de akte van oprichting uit 1963 werden vier manieren (beleidspunten) uiteengezet, waarop de Stichting oud Roermond wilde gaan proberen haar doelstelling te gaan verwezenlijken:

1. Het bevorderen van de instandhouding en uitbreiding van de gemeentelijke verzamelingen op lokaal-historisch, archeologisch, folkloristisch, numismatisch en bouw- en schilderkunstig gebied met uitzondering van verzamelingen, die ondergebracht zijn of worden in het gemeentemuseum van Roermond.
2. Het geven van adviezen, materiële en/of financiële hulp ter bereiking van voormeld doel.
3. Het behouden of bevorderen van lezingen en/of tentoonstellingen, waardoor de belangstelling van de onder 1 genoemde gebieden bij het publiek wordt opgewekt of gestimuleerd; alsmede het verzorgen en/of steunen van uitgaven op die gebieden.
4. Andere wettige middelen, die geschikt voorkomen.

Nieuwe accenten

Periodiek worden door het bestuur van Rura de accenten van het beleid verlegd. Deze zijn ingegeven door ontwikkelingen in het aantal donateurs, nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen op cultuur-historisch gebied of de persoonlijke achtergrond en inbreng van nieuwe bestuursleden.

In de eerste tien jaar lag de nadruk op het verwerven en aankopen van voorwerpen met betrekking tot Roermond en omstreken. Ten tijde van het tienjarig bestaan geven drie bestuursleden de volgende aanbevelingen:

1. Met betrekking tot veranderingen in het stadsbeeld: er zou meer aandacht voor restauraties van grote monumenten moeten komen.
2. In de museale sfeer: Rura zou meer aandacht moeten hebben voor het organiseren van tentoonstellingen.
3. Rura dient meer naar buiten te treden door het geven van interviews aan regionale kranten, het opstellen van stadsplattegronden en het verzorgen van verbeterde stadswandelingen.

Bij het veertigjarige jubileum geeft Rura de brochure uit met de titel 'Hoe Rura 't Roermonds erfgoed hoedt'. Hierin wordt aangegeven dat de doelstellingen worden nagestreefd door middel van werkgroepen, cursussen, lezingen, excursies en publicaties. Rura is op dat moment effectief betrokken bij:

• Restauraties; Rura restaureert in eigen beheer, met name niet-exploitabele monumenten;
• (her) uitgaven van Roermondse literatuur en publicaties over de geschiedenis van Roermond.

Voor het eerst staat er in deze brochure expliciet vermeld dat Rura nauw betrokken is bij overleg met ander groeperingen (bijvoorbeeld in het kader van het gemeentelijk monumentenoverleg) die zich inspannen het historische karakter van Roermond te behouden en te versterken. Naar aanleiding van een gezamenlijk schrijven van de deelnemers aan het Monumentenoverleg aan de gemeente wordt in 2009 de locomotievenloods van het NS complex in Roermond op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst. Een direct resultaat van deze samenwerking!

In 2012 wil het bestuur ernaar streven de band met de Ruradonateurs te versterken door een aantal nieuwe initiatieven: een digitale nieuwsbrief, een Historisch Café in het Gemeente Archief, de coördinatie van dat Historisch Café en van het Historisch Platform. Dat Historisch Platform zal dan alleen nog aan Roermond gerelateerde onderwerpen gaan bespreken. In 2013 besluit het bestuur de website van Rura, die inmiddels twaalf jaar oud is, te vernieuwen.

De wapenfeiten van Rura zijn divers en variëren van collecties tot bijeenkomsten en van publicaties tot restauraties. Ook heeft Rura een aantal ontwikkelingen in Roermond mede geïnitieerd:

• I. De collectie roerende zaken
• II. Restauraties van kleine monumenten
• III. Oprichting Stichting Stadsherstel
• IV. Restauratie van de Teeken- en Ambachtsschool
• V. Onroerend goed in eigendom
• VI. Synagoge en het Joods herdenkingsmonument
• VII. Het Stadspark de Kartuis
• VIII. De Werkgroep Archeologie van Rura (WAR)
• IX. Gedenktekens en monumenten
• X. Publicaties
• XI. Tentoonstellingen, cursussen en evenementen
• XII. Stadsgidsen

I. De collectie roerende zaken

Rura heeft een collectie van roerende zaken, opgebouwd uit eigen aankopen maar vooral uit schenkingen en archeologische vondsten. De collectie is in bruikleen gegeven aan het Stedelijk Museum Roermond, het tegenwoordige Cuypershuis en Historiehuis. In 1983 werd bij gelegenheid van het vierde lustrum van Rura in het museum de Roermond-kamer in gebruik genomen. Hierin werd een belangrijk deel van Rura's collectie tentoongesteld. Tegenwoordig zijn de stukken vooral zichtbaar in het Historiehuis Roermond, gevestigd in de stadsbibliotheek aan de Neerstraat.
Meer over de collectie roerende zaken.

II. Restauraties van kleine monumenten

Onder het voorzitterschap van drs. Jo Hansen gaat Rura medewerking verlenen aan restauraties van wegkruisen, kapellen en andere kleine monumenten en gaat Rura zorgen voor de instandhouding ervan. Rura beheert tegenwoordig vrijwel alle putkapellen en een groot aantal wegkruisen in Roermond en omgeving. Rura heeft zich inmiddels ook ingezet voor restauratie van het orgel in de Caroluskapel en van meerdere grafmonumenten, waaronder dat van Pierre Cuypers.
Meer over de wegkruisen en kapellen.
Meer over restauraties van grafmonumenten.
Meer over het orgel in de Caroluskapel.

III. Oprichting Stichting Stadsherstel

Rura is een van de oprichters van de Stichting Stadsherstel geweest en heeft in het bestuur daarvan geparticipeerd. Enkele panden die door de Stichting Stadsherstel zijn gerestaureerd of waarvan de restauratie of renovatie is voorbereid:

• Kraanpoort 1 (voormalig VVV kantoor)
• De voormalige Muziekschool in de Swalmerstraat
• Lindanusstraat 5 (voormalig Christoffelhuis)

IV. Restauratie van de Teeken- en Ambachtsschool

In 1989 verkeerden de de Ambachtsschool en de Teekenschool in een haveloze en volledig onderkomen staat. Rura kreeg van de gemeente Roermond de mogelijkheid een gebruiker te zoeken voor deze objecten van resp. Pierre en Jos Cuypers. Voor het zoeken van een oplossing werd de Stichting Teeken- en Ambachtsschool opgericht. De verdere voorbereiding en uitvoering van het project is door de Stichting Stadsherstel in nauwe samenwerking met de gemeente Roermond uitgevoerd.

V. Onroerend goed in eigendom

Rura is eigenaar geworden van een aantal monumenten van cultuurhistorisch belang. Deze zijn in opdracht van Rura gerestaureerd of gereconstrueerd en worden door Rura onderhouden. Het betreft de Sint Jozefkapel in de Weerd, de Ursulinenkapel, het Heksenhuuske van het Cattentorencomplex en de hierbij horende Kazemat.
Meer over onroerend goed van Rura.

VI. Synagoge en het Joods herdenkingsmonument

In overleg met de Israëlitische gemeente Limburg beheert Rura de voormalige synagoge aan de Hamstraat. Het interieur van het gebouw en de toegang worden door Rura onderhouden en waar nodig opgeknapt. Op het binnenpleintje voor de synagoge is in 2007 een monument opgericht ter nagedachtenis van alle met Roermond verbonden Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Tijdens de zomermaanden is de synagoge op zaterdagmiddag voor belangstellenden toegankelijk. Bij de synagoge is in 2014 een informatiezuil geplaatst die met een touchscreen bediend kan worden.
Meer over de synagoge
Meer over het herdenkingsmonument

VII. Het Stadspark de Kartuis

In 1982 kreeg Rura van het bisdom Roermond het aanbod de tuin van het voormalig Kartuizerklooster in beheer te nemen. Rura slaagde erin om de Roermondse gemeenschap enthousiast te maken voor de aanleg van een stadspark. Bij de start van het project beschikte Rura niet over eigen middelen voor de realisatie. Uiteindelijk werd met een bijeengebracht kapitaal van meer dan 700.000 gulden het park aangelegd. Particulieren, bedrijven (met name Westrom) en overheden hebben grote bijdragen verstrekt om dit grootse plan te realiseren. Het park is na de oplevering in 1984 overgedragen aan de Stichting Stadspark de Kartuis.

VIII. De Werkgroep Archeologie van Rura (WAR)

De Werkgroep Archeologie van Rura werd in 1982 in het leven geroepen. Op vele plekken in de binnenstad maar ook buiten de singels, in Maasniel en in Herten is onderzoek gedaan. Waar geen onderzoek kon of mocht worden gedaan, zijn meestal wel waarnemingen vastgelegd. Naast talloze opgravingen en waarnemingen is ook jarenlang gewerkt aan het analyseren en verantwoord herstellen en conserveren van vondsten. De WAR verzorgde voorts een permanente expositie van archeologische vondsten in de kelders van het Stedelijk Museum. Die was van hoogwaardige kwaliteit.
Meer over archeologie

IX. Gedenktekens en monumenten

Rura heeft in de loop der jaren een aantal gedenktekens en monumenten opgericht, o.a.:

• De Jo Hansenbank met een beeld in het Stadspark de Kartuis ter nagedachtenis van Rura's oud-voorzitter Jo Hansen.
• Een plaquette gewijd aan Dionysius de Kartuizer in het Stadspark de Kartuis.
• Het wapen van de voormalige gemeente Maasniel, aangeboden aan de gemeente Roermond. Het wapen is zoekgeraakt bij de renovatie van het stadhuis aanvang jaren negentig.
• Het monument in Heerenveen ter herdenking van de kinderen die omgekomen zijn bij de gedwongen evacuatie naar in januari/februari 1945.
• De informatiezuil bij het monument in Heerenveen.
• Het herdenkingsmonument voor de Joodse slachtoffers van Roermond.
• De informatiezuil met gegevens over Joods Roermond bij de voormalige synagoge.

X. Publicaties

Rura heeft een groot aantal boeken en brochures uitgegeven en bovendien diverse uitgaven van anderen gesteund.

Jaarboek Spiegel van Roermond
Sinds 1992 geeft Rura haar historisch jaarboek Spiegel van Roermond uit. Dankzij de vele artikelen in de Spiegel en het daarvoor uitgevoerde onderzoek is de kennis van de Roermondse geschiedenis aanzienlijk verrijkt. De eerste 22 edities bevatten ruim 230 historische artikelen en verslagen die wetenschappelijk verantwoord en geannoteerd zijn en die ook leesbaar en begrijpelijk zijn voor de in de stadsgeschiedenis van Roermond geïnteresseerde leek.
Meer over Spiegel van Roermond

Boeken en brochures
Rura heeft door de jaren heen prachtige boeken en brochures gepubliceerd. De onderwerpen variëren van Roermondse monumenten en stadsgeschiedenis tot Roermondse schrijvers en de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog.
Raadpleeg de lijst met boeken
Raadpleeg de lijst met brochures

Ondersteuning voor publicaties
Rura ondersteunt of subsidieert ook publicaties die passen binnen de doelstelling.

• Ach Lieve Tijd. Acht eeuwen Roermond en de Roermondenaren. 15 afleveringen, uitgegeven bij gelegenheid van het 25-jarig bestaan van Rura in 1988.
• De kwestie Maasniel. Strijd om eigen identiteit. Door Th. Becker (Utrecht 2006).
• Van uit en af derzelve te doen zetten op de publieke straat. Hoe de arrondissementsrechtbank van Roermond haar eigen uitzetting heeft bevolen. Door G.W.G. Bree (1982).
• De serie 'Grote Monumenten van Roermond': De Caroluskapel, De Kapellerlaan, De Kathedraal, De Minderbroederskerk, De Munsterkerk, Het Oude Kerkhof, de Kapel in 't Zand, Het Prinsenhof, Het Stadhuis en De Teekenschool.
• Geschiedenis van het seminarie van het eerste Bisdom Roermond (1570-1813). Door P.W.F.M. Hamans (1986).
• Stille getuigen... een fotografische tocht langs grote en kleine oorlogsmonumenten in Maasniel, Herten en Roermond (1995).
• Bisdom langs Maas. Geschiedenis van de kerk in Limburg. Door R. de la Haye en P. Hamans (2009).

Films
Aanvang jaren tachtig heeft Rura een compilatie laten maken van aan Roermond en omgeving gewijde filmreportages van het voormalige Polygoon Bioscoopjournaal. Deze film heet 'Roermond in de bioscoop' en is opgeslagen in het Gemeentearchief.

XI. Tentoonstellingen, cursussen en evenementen

Tot eind jaren tachtig zijn door Rura historische excursies georganiseerd in samenwerking met het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (www.lgog.nl). Hierna heeft Rura periodiek wandelingen, cursussen en evenementen georganiseerd, waaronder:

• 'Wapengekletter'; een inleidende cursus Heraldiek door R. Vroomen (1995 en 2001)
• 'Bouwhistorie'; cursus door H. Janssen-Klaar (1995)
• Wandeling door het Leropperveld en petitie aan het gemeentebestuur van Roermond tot behoud van de natuurwaarden (1996)
• 'Bouwstijlen in Roermond'; cursus door H. Janssen-Klaar (1997)
• Historische wandeling met als doel 'Het behoud van 't Ham' (1990)
• Cursus: "Ken Uw Stad" (2002)
• Orgelconcerten in de Kapel in de Weerd en de Caroluskapel (2003/2004)
• Permanente en reizende tentoonstelling in de voormalige synagoge (2008)

XII. Stadsgidsen

Rura heeft zich altijd ingezet voor de organisatie van stadsgidsen. In de loop van de jaren tachtig is een samenwerkingsverband met de plaatselijke VVV hiervoor tot stand gekomen. Inmiddels werken de stadsgidsen onder auspiciën van het VVV en is Rura bij de organisatie niet meer betrokken.

XIII. Donateursbijeenkomsten en lezingen

Minimaal tweemaal per jaar organiseert Rura voor haar donateurs bijeenkomsten. Aan de orde zijn onderwerpen van (cultuur-)historische aard met betrekking tot Roermond en Midden-Limburg. Deskundigen geven telkens een toelichting. Ook onderwerpen die in een iets verder verband staan, zoals de fiscale aspecten van monumentenbehoud en de gevolgen van de aanleg van de A73 voor de monumentale omgeving, kwamen daarbij aan de orde.
Lees verslagen van bijeenkomsten en lezingen (vanaf 2001).

Rura heeft zo'n 800 donateurs, van wie een 750-tal jaarlijks een donatie van minimaal € 25,- voldoet. Vele Roermondse bedrijven, instellingen en particulieren hebben regelmatig bijdragen aan Rura verstrekt ter verwezenlijking van haar doelstellingen. Van de gemeente Roermond ontvangt Rura jaarlijks een subsidie, naast incidentele bijdragen zoals voor het monument voor de Joodse gevallenen en voor de reconstructie van de Cattentoren. Ook de provincie Limburg draagt incidenteel bij, eveneens voor de reconstructie van de Cattentoren.

Rura heeft zich altijd mogen verheugen op de steun van enkele belangrijke sponsors en subsidiënten. Een aantal sponsoren willen we hier gepaste aandacht geven:

• Rura deed nooit een vergeefs beroep op de steun van de Roermondse Stichting 1880.
• De Rabobank Roermond-Echt ondersteunt vanaf 1992 van jaar tot jaar de uitgave van de Spiegel van Roermond met forse bijdragen. Ook de heruitgave van Het zotte vleesch van Jacob Hiegentlich was slechts mogelijk dankzij een bijdrage van de Rabobank.
• Zonder de aanzienlijke bijdrage van McArthurGlen/Designer Outletcenter Roermond was de reconstructie van het Heksenhuuske niet mogelijk geworden.
• Architect Maarten Engelman doneerde de opbrengst van een door hem gewonnen architectuurprijs ten behoeve van de informatiezuil bij de voormalige synagoge.

Ook bij jubilea en afscheidsbijeenkomsten mocht Rura aanzienlijke bedragen ontvangen, zoals:

• Accountantskantoor Dijker en Doornbos in 1988.
• bij het afscheid van gemeenteambtenaar de heer H.J.A. Schreuders; aangewend voor de aankoop en het onderhoud van de Sint-Jozefkapel in de Weerd
• bij het afscheid van directeur van Ontwikkelingsmaatschappij Midden-Limburg (OML) drs. P.J.J.M. Schoenmakers; ten behoeve van de continuïteit van de Spiegel van Roermond
• van mr. H.J.J.M. van der Bruggen (Van Boven & Van der Bruggen Advocaten); ten behoeve van het onderhoud en de inrichting van de voormalige synagoge en ten behoeve van de publicatie van de Stadsgeschiedenis van Roermond.

Sinds de oprichting van Rura heeft de stichting de volgende voorzitters gekend:

• mr. R.G.A. Höppener (burgemeester van Roermond), voorzitter 1963-1968
• mr. M. Custers (burgemeester van Roermond), voorzitter 1968-1970
• drs. J. H.W.H. Hansen, voorzitter 1972-1980
• ing. J.J.J. Peters, voorzitter 1980-1990
• mr. H.J.J.M. van der Bruggen, voorzitter 1991-1998
• ing. L. van Marion, voorzitter 1998-2010
• Th.G.M. Willemsen, voorzitter 2010-2014
• J.T.M. Breugelmans, voorzitter 2015-2017
• J.F.J. de Vries, voorzitter 2018-heden

Gedurende deze periode werd het secretariaat gevoerd door:

• drs. J.H.H. Storms, secretaris 1963-1964
• J.A.L. Peters, secretaris 1965-1972
• G.W.G. van Bree, secretaris 1972-1974
• dr. G.C.P. Linssen, secretaris 1974-1976
• mr. H.J.J.M. van der Bruggen, secretaris 1976-1989
• drs. H.C.G. Bak, secretaris 1989-1991
• drs. C.J.M.Houben, secretaris 1991-1998
• mr. J.R.G. Smulders, secretaris 1998-2014
• L.T.M. Wolters, secretaris 2014-heden

De financiën werden beheerd door:

• drs. J.H.H. Storms, penningmeester 1963-1964
• J.A.L. Peters, penningmeester 1965-1970
• P.A.F. Adriaens-Bremer, penningmeester 1971-1976
• G.W.G. van Bree, penningmeester 1976-1995
• F.P.J. Slenders, penningmeester 1995-heden

Daarnaast werden bestuursfuncties vervuld door:

• J.H.C. Bongaerts, 1963-1970
• mr. J.J.E.H. Oor, 1963-1970
• dr. W.A.M. Peters, 1963-1970
• J.M. Breukers, 1963-1970
• mr. O.W.J.H. van Crugten, 1963-1970
• F.A.H.J. Tijssen, 1963-1970
• J. Groenendaal, 1965-1965
• drs. J.H.W.H. Hansen, 1980-1984
• drs. J.J.G. Adams, 1970-1993
• ing. A.R. Schokker, 1970-1991
• W.G.C. Willems, 1970-1974
• P.H. Schoenmakers, 1970-1977
• drs. E.M.A.H. Delhougne, 1970-1975
• L.A. Verheyen, 1971-1972
• G.W.G. van Bree, 1972-2009
• dr. G.C.P. Linssen, 1974-1980
• H.M.G. Doverman, 1974-1977
• ing. J.J.J. Peters, 1974-1990
• R. Bannenberg, 1978-1992
• C. Bongaarts, 1980-1987
• mr. A.F.M. Schrickx, 1983-1998
• L.T.M. Wolters, 1984-1994
• H.R.J. Derks-Geurts, 1986-2003
• drs. H.C.G. Bak, 1989-1995
• drs. C.J.M.Houben, 1991-heden
• Th.M.J. Hoofwijk, 1991 -2003
• G.A.J. De Vries, 1992-1996
• drs. R.M. Hoekstra, 1992-2000
• M.J.F. Muller-Klaar, 1998-heden
• mr. J.R.G. Smulders, 1998-heden
• drs. A.M.E. Theunissen, 2002-heden
• A.J.M. Even, 2003-2013
• dr. J.P.M. van de Mortel, 2004-heden
• R.P.M. Roosjen, 2012-heden